CZERWONY KAPTUREK I SPÓŁKA
W tym materiale, z okazji przypadającego 5 listopada Międzynarodowego Dnia Postaci z Bajek, chciałabym Wam, drodzy Czytelnicy, przybliżyć kilka baśniowych postaci i rzec słów kilka na temat osób, które je ostatecznie wykreowały. Dlaczego ostatecznie, zapytacie? Bo najczęściej tak z tymi postaciami bywa, że ludzkość zna je od dawien dawna, a do naszych czasów przetrwały w kształcie, który nadali im utalentowani gawędziarze posiadający umiejętność pisania. Dziś powiemy o nich bajkopisarze. Oczywiście, żeby nie było zbyt obszernie, podam tylko najważniejsze, moim zdaniem, informacje.
Zacznijmy od Czerwonego Kapturka. Jak udało mi się ustalić podobne, jak w opowieści o dziewczynce w czerwonej czapeczce motywy, spotyka się już w opowieściach ludowych starożytnych Chin z tą różnicą, że u Chińczyków zamiast wilka występuje zły tygrys. Najwcześniejsza znana wersja drukowana tej opowieści ukazała się pod tytułem „Mały Czerwony Kapturek” w baśniach Charlesa Perrault (Francja) w zbiorze ”Bajki Babci Gąski”w 1697 roku. W tej wersji bajka miała być przeznaczona dla młodych panien, nie zaś dla dzieci, ponieważ jej zakończenie jest bardzo tragiczne i dziewczynka w czerwonej czapeczce nie wychodzi cało ze spotkania z wilkiem. Kolejna wersja baśni- napisana przez braci Grimm (Niemcy) - została wydana pod tytułem „Czerwona czapeczka” w pierwszej edycji zebranych przez nich baśni w latach 1812-15. Opowieść braci wyszła nakładem dopiero w 1857. Ostateczny kształt zyskała natomiast w licznych wydaniach z XX wieku, kiedy pojawiło się wiele odmian i parafraz tej baśni. Warto coś wiedzieć na temat braci Grimm. Otóż Jakob Ludwig Karl i Wilhelm Karl byli znanymi językoznawcami oraz członkami Akademii Nauk w Berlinie. To oni przez wiele lat spisywali krążące wśród pospolitego ludu historie, a następnie nadali im znany nam współcześnie kształt literacki, choć w XIX wieku wiele tych baśni zawierało jeszcze drastyczne sceny, o których dzieci nie powinny czytać. Toteż dziś czytamy w niezliczonych kolorowych książeczkach uładzone ich wersje.
Inną znaną w świecie baśni postacią jest Kopciuszek. Któż z nas nie zna sieroty, która w nowej rodzinie swego ojca pełni rolę służącej, aż w końcu spotyka księcia i zdobywa jego serce. Podobno pierwsza wersja tej opowieści powstała w starożytnym Egipcie. Arabski odpowiednik baśni o Kopciuszku nosił tytuł „Córka rybaka”. Oczywiście teksty o podobnej treści pojawiają się u Charlesa Perrault i Grimmów w wydanych przez nich zbiorach w XIX-wiecznej Francji i w Niemczech. W polskich wersjach językowych dziewczynkę o przezwisku Kopciuszek nazywano ”Parszywką” lub „Popieluchą”. Przydomek „Kopciuszek” pochodził od słowa „kopeć” oznaczającego osad z sadzy.
W dzieciństwie szalenie spodobała mi się baśń pt. „Mała Syrenka”. Potem przeczytałam wszystkie (chyba) baśnie duńskiego pisarza Hansa Christian Andersena. Myślę, że warto przybliżyć choć trochę tę postać. Był on synem szewca i niepiśmiennej praczki. Do świata baśni wprowadziła go babka ze strony ojca. Jako mały chłopiec cierpiał nędzę, ale w 1822 roku otrzymał stypendium królewskie, ponieważ w szkole dostrzeżono jego talent literacki. Zadebiutował jako aktor w 1829, a pierwszy zbiór baśni wydał w Kopenhadze w 1835 roku, po nieudanej próbie zyskania sławy jako aktor czy też dramatopisarz. Baśń o syrenie, która zakochała się w człowieku, powstała w roku 1837. Pisarz zyskał tytuł profesora za następnych dwadzieścia lat. Nigdy się nie ożenił i nie miał własnych dzieci, ale jego utwory dla najmłodszych zyskały światową sławę i tak jest do dziś. Małą Syrenkę znamy również z ekranów kin i telewizorów, bo współcześnie powstało wiele filmowych adaptacji tego tekstu. Najbardziej znany jest film z 1989 roku, który powstał w Wytwórni Walta Disneya. Disnejowska syrena nosi imię Ariel, w filmie spotykamy też inne postaci, których nie znajdziemy w literackim pierwowzorze u Andersena. Film jest też inny z uwagi na zakończenie. Ale, jak wspomniałam, ekranizacja ta jest tyko swobodną przeróbką treści baśni.
Równie znana jest również disnejowska wersja baśni Carla Collodiego pt. „Pinokio”. Drewniany pajacyk to najstarsza postać literacka wywodząca się z literatury dla dzieci, która zaistniała na ekranach światowych kin. Premierę film (zdobywca dwóch Oscarów i trzech innych nagród) miał 7 lutego 1940 roku, w Polsce natomiast został pokazany po raz pierwszy dopiero w 1949. Literacki pierwowzór tej postaci stworzył włoski pisarz i publicysta w latach 1881-83. W tym oto czasie publikował przygody Pinokia w odcinkach na łamach gazety dla dzieci „Il Giornale dei Bambini” pod tytułem „Historie marionetki”. Collodi, którego prawdziwe nazwisko brzmiało Lorencini, umierał nieświadomy, jaką popularnością będzie się cieszyła wykreowana przez niego postać. Dziś historia drewnianego pajacyka stanowi również lekturę dla uczniów klas czwartych, bo książka ma wciąż wielką wartość dydaktyczną.
Na koniec chciałabym Wam przypomnieć bardzo popularne w naszym kraju postaci z kreskówek. W Polsce wiele postaci bajkowych wywodzi się z legend, jak na przykład „smok wawelski, „szewczyk Dratewka” lub „bazyliszek”. Jednymi z najbardziej rozpoznawalnych postaci filmowych są zapewne Bolek i Lolek - szerzej znani Waszym rodzicom czy dziadkom. Inicjatorem serii kreskówek i pierwotnym twórcą tych postaci był Władysław Nehrebecki. Współautorami animacji zostali też Alfred Ledwig i Leszek Lorek. W 1973 roku autorzy wprowadzili- na życzenie żeńskiej części widowni- nową postać- Tolę. Film cieszył się wielką sympatią w kraju oraz w komunistycznej Europie. Z czasem powstawać zaczęły pełnometrażowe filmy animowane z udziałem tych postaci bajkowych, aż w 1977 roku Bolek i Lolek po raz pierwszy przemówili na ekranie.
W naszej bibliotece znajdziecie wiele książek, których bohaterami są te lub inne baśniowe postaci. Z okazji ich święta proponujemy uczniom klas trzecich konkurs czytelniczy pod nazwą „Czy znasz postaci z bajek?” Gdybyście chcieli poczytać inne ciekawe informacje na temat znanych Wam z literatury lub filmu bohaterów, można skorzystać z morza wiedzy zawartego w Internecie. Ja w tym artykule wykorzystałam zaledwie kroplę wiedzy tam zawartej. A i tak, jak widzicie, powstał okazały tekst. Myślę jednak, że przynajmniej niektórych z Was zainteresuje!
A teraz słowniczek trudniejszych pojęć:
- gawędziarz - „znawca i zamiłowany narrator anegdot, historyjek, gawęd”
- motyw - „element kompozycyjny, myśl [….] dająca się wyróżnić w dziele sztuki”
- edycja - „ogłoszenie dzieła drukiem; jednorazowy jego nakład, wydanie”
- parafraza - „swobodna przeróbka utworu literackiego”
- uładzić - „zaprowadzić ład, porządek”
- wykreować - stworzyć
źródło: Słownik Języka Polskiego PWN
Wiadomości zebrała i uładziła- Katarzyna Lisowiec- Poręba
